Deja vu, είναι η έντονη εκπληκτική αίσθηση ότι έχετε ήδη ζήσει μια εντελώς όμοια κατάσταση σε κάποιο απροσδιόριστο παρελθόν.
Ταυτόχρονα γνωρίζετε ξεκάθαρα ότι αυτό δεν μπορεί να είναι πραγματικότητα, επειδή ποτέ δεν ήσασταν σε αυτό το μέρος, ή δεν συναντήσατε αυτούς τους ανθρώπους ποτέ στο παρελθόν σας.
Σε πολλούς ανθρώπους αυτό το συναίσθημα, συνοδεύεται και από μια αίσθηση γνώσης του τι θα συμβεί έπειτα. Ίσως αυτό να σας έχει συμβεί κάποια στιγμή.
Το φαινόμενο είναι αρκετά περίπλοκο, υπάρχουν περισσότερες από 40 θεωρίες σχετικά με το τι είναι το Deja vu και τι το προκαλεί. Κυμαίνονται από τη μετενσάρκωση έως τη δυσλειτουργία της μνήμης.
Σε αυτό το άρθρο θα διερευνήσουμε μερικές από αυτές τις θεωρίες για να ρίξουμε φως, σε αυτό το ελάχιστα κατανοητό φαινόμενο.
Ο Γάλλος επιστήμονας Emile Boirac, ήταν ένας από τους πρώτους που μελέτησαν αυτό το περίεργο φαινόμενο, και του έδωσε το όνομα Déjà Vu το 1876 που σημαίνει κυριολεκτικά «έχω ήδη δει».
Οι ερευνητές έχουν δώσει αρκετούς ορισμούς, αλλά γενικά το Deja vu περιγράφεται ως η αίσθηση ενός ανθρώπου, ότι ένα γεγονός που τώρα βλέπει βιώνει και ο χώρος, έχει επαναληφθεί στο παρελθόν.
Μια σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι το Deja Vu βιώνεται κατά τη διάρκεια ενός γεγονότος, και όχι πριν. Οι προγνωστικές εμπειρίες, εάν είναι πραγματικές, δείχνουν πράγματα που θα συμβούν στο μέλλον, όχι πράγματα που έχετε ήδη βιώσει.
Φάρμακα ή ασθένειες, μερικές φορές προξενούν αυξημένη συνειδητοποίηση και συγχέονται με το déjà vu. Ψεύτικες μνήμες που προκαλούνται από τη σχιζοφρένεια μπορούν να συγχέονται με το déjà vu.
Το πραγματικό déjà vu, συνήθως διαρκεί από 10 έως 30 δευτερόλεπτα. Ενώ οι ψευδείς αναμνήσεις ή παραισθήσεις, διαρκούν πολύ περισσότερο.
Οι δύο πιο κύριες κατηγορίες Deja Vu είναι
- Deja Vu που προκαλείται από βιολογική δυσλειτουργία (π.χ. επιληψία)
- Deja Vu που βασίζεται στην μνήμη. Μπορεί μέσο της όσφρησης ή της ακοής ή της όρασης, να διεγείρει μνήμες από κάτι που έχετε δει, ακούσει, και ο εγκέφαλος σας να το συσχετίσει με κάτι που έχετε βίωση στο παρελθόν.
Το Déjà vu είναι εξαιρετικά δύσκολο να μελετηθεί, επειδή εμφανίζεται απροειδοποίητα για πολύ λίγο και μόνο σε ορισμένους ανθρώπους. Δεν παρατηρείτε από άλλους παρά μόνο από το άτομο που το βιώνει.
Εξαιτίας αυτού υπάρχει ελάχιστη έρευνα και δεν υπάρχουν οριστικές εξηγήσεις.
Οι μελέτες αναγκαστικά εξαρτώνται από τις προσωπικές περιγραφές και τις αναμνήσεις που τις παίρνουμε ως δεδομένα.
Για δύο αιώνες οι άνθρωποι προσπάθησαν να βρούνε τους λόγους που μερικοί άνθρωποι βιώνουν το déjà vu. Από τους φιλοσόφους, και τους ψυχολόγους ως τα μέντιουμ, όλοι είχαν τις δικές τους θεωρίες.
Ο Γάλλος επιστήμονας Emile Boirac στο βιβλίο του, “L’Avenir des Sciences Psychiques. δεν ερεύνησε το φαινόμενο σε βάθος.
Ο Σίγκμουντ Φρόυντ (Sigmund Freud) θεωρούσε ότι αυτές οι εμπειρίες προκύπτουν από τις καταπιεσμένες επιθυμίες. Η αναμνήσεις που σχετίζονται με ένα αγχωτικό γεγονός στο οποίο οι άνθρωποι δεν μπορούσαν πλέον να έχουν πρόσβαση μέσο της μνήμης τους.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν αυτήν τη θεωρία, που ονομάζεται Παραμνησία, για να εξηγήσουν το Deja vu.
Με τα χρόνια, πολλοί επιστήμονες αγνόησαν πλήρως το Deja vu, λόγω της συχνής σύνδεσής του με εμπειρίες μετενσάρκωσης (αναμνήσεις από προηγούμενη ζωή) ” Εξωσωματικές Εμπειρίες” Όπως και με απαγωγές εξωγήινων.
Αυτές οι συνδέσεις πρόσθεσαν στις έρευνες του Deja vu αρκετά στίγματα.
Πρόσφατα οι ερευνητές άφησαν κατά μέρος ορισμένες από αυτές τις συνδέσεις και άρχισαν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία (ΛΑΜΣ, fMRI) Λειτουργική Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού. Τοποθετώντας την Μνήμη στο επίκεντρο για την μελέτη του Deja vu.
Ελπίζοντας να ανακαλύψουν περισσότερα σχετικά με τον τρόπο σχηματισμού, αποθήκευσης και ανάκτησης των αναμνήσεων. Από τότε διαπίστωσαν ότι ο μεσαίος κροταφικός λοβός εμπλέκεται στη συνειδητή μας μνήμη.
Ο μεσαίος κροταφικός λοβός είναι μια ευρεία περιοχή του κροταφικού λοβού που περιλαμβάνει δομές όπως ο ιππόκαμπος, ο περιφερικός φλοιός, ο ενδοθωρακικός φλοιός ή ο φλοιός του παραχαπόκαμπου.
Ο Νευροεπιστήμονας Τζον Γκαμπριέλι (John Gabrieli) στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ διαπίστωσε το 1997 ότι ο ιππόκαμπος είναι αυτός που μας επιτρέπει να θυμόμαστε συνειδητά τα γεγονότα. Εξακρίβωσε επίσης ότι ο παραϊπποκάμπειας έλικας (parahippocampal gyrus) μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι γνωστό και τι δεν είναι. (χωρίς να ανακτήσουμε μια συγκεκριμένη μνήμη για να το κάνουμε).
Ενώ περίπου στο 60 τοις εκατό των ανθρώπων που λένε ότι έχουν βιώσει Deja vu, τα ποσοστά είναι υψηλότερα μεταξύ των ατόμων ηλικίας από 15 έως 25 ετών.
Οι περισσότεροι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η εμπειρία του Deja vu μειώνονται με την πάροδο του χρόνου. Επίσης τα ποσοστά είναι υψηλότερα σε ατόμων με μεγαλύτερο εισόδημα. Σε εκείνους που ταξιδεύουν περισσότερο, όπως και σε εκείνους με υψηλό επίπεδο μόρφωσης.
Η αχαλίνωτη φαντασία και η ικανότητα ανάκλησης των ονείρων είχαν επίσης κάποια ομοιότητα μεταξύ των ανθρώπων που αναφέρουν τέτοιες εμπειρίες.
Ορισμένοι ερευνητές αναφέρουν επίσης ότι όσο πιο κουρασμένοι ή στρεσαρισμένοι είμαστε, τόσο πιθανότερο είναι να βιάσουμε το Deja vu.
Άλλοι ερευνητές έχουν αντίθετη άποψή.
Αναφέρουν ότι όσο πιο ξεκούραστοι και χαλαροί είμαστε, τόσο πιο πιθανό είναι να βιώσουμε την συγκεκριμένη εμπειρία.
Ένα στοιχείο που έχει ενδιαφέρον είναι ότι όσο πιο ανοιχτόμυαλο ή πολιτικά φιλελεύθερο είναι ένα άτομο, τόσο πιο πιθανό είναι να βιώσει Deja vu. Ωστόσο αυτό μπορεί να σημαίνει ότι όσο πιο ανοιχτόμυαλος είναι κάποιος, τόσο πιο πιθανό είναι να μιλήσει για κάτι που ενδεχομένως θεωρείται “παράξενο” όπως το Deja vu.
Διαιρεμένη προσοχή η θεωρία του τηλεφώνου
Ο Δρ. Άλαν Μπράουν προσπάθησε να αναδημιουργήσει μια διαδικασία που πιστεύει ότι είναι παρόμοια με το Deja vu.
Σε μία ομάδα φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Duke, ο Δρ. Μπράουν και οι συνάδελφοι του, έκαναν ένα πείραμα που το ονόμασαν υποσυνείδητη πρόταση. Τους έδειξαν φωτογραφίες από διάφορες τοποθεσίες σε μια με σκοπό να τους ρωτήσουν ποιες από αυτές τις τοποθεσίες τους ήταν γνωστές.
Πριν τους τις δείξουν έβαλαν τις φωτογραφίες σε μία μεγάλη οθόνη με ταχύτητα περίπου 10 έως 20 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Σε αυτί την ταχύτητα η εικόνα περνά υποσυνείδητα.
Η ταχύτητα είναι αρκετά μεγάλη για να καταγράψει ο εγκέφαλος τη φωτογραφία, αλλά όχι αρκετά μεγάλη ώστε ο μαθητής να το γνωρίζει συνειδητά.
Σε αυτό το πείραμα, οι εικόνες που είχαν παρουσιαστεί υποσυνείδητα ήταν γνωστές σε πολύ υψηλότερο ποσοστό από εκείνες που δεν ήταν. Με βάση αυτήν την ιδέα, ο Άλαν Μπράουν πρότεινε αυτό που αποκαλεί θεωρία κινητών τηλεφώνων (ή διαιρεμένη προσοχή).
Αυτό σημαίνει ότι όταν μας αποσπάτε η προσοχή με κάτι άλλο, δεχόμαστε υποσυνείδητα αυτό που υπάρχει γύρω μας. Μην μπορώντας να το καταγράψουμε συνειδητά. Στη συνέχεια, όταν επικεντρωνόμαστε σε αυτό που κάνουμε, αυτό το περιβάλλον μας φαίνεται να είναι ήδη γνωστό.
Έχοντας αυτό κατά νου, είναι λογικό να βλέπουμε πώς θα μπορούσαμε να μπούμε σε ένα σπίτι για πρώτη φορά, ίσως και να μιλούσαμε με τον οικοδεσπότη, και να ζήσουμε αυτήν την εμπειρία.
Προτού πραγματικά κοιτάξουμε το δωμάτιο, ο εγκέφαλος μας το έχει επεξεργαστεί ορατά, (ακόμα και η μυρωδιά ή ο ήχος). Έτσι ώστε όταν το κοιτάζουμε πραγματικά να έχουμε μια αίσθηση ότι έχουν ξανά πάει εκεί.
Deja vu και η Θεωρία του Ολογράμματος
Ο Ολλανδός ψυχίατρος Χέρμον Σνο είχε την άποψη ότι οι αναμνήσεις είναι σαν ολόγραμμα. Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος μπορεί να αναδημιουργήσει μια ολόκληρη τρισδιάστατη εικόνα από οποιοδήποτε κομμάτι του συνόλου. Όσο μικρότερο είναι το κομμάτι, τόσο πιο ασαφής η τελική εικόνα.
Το Deja vu μας λέει συμβαίνει όταν κάποια λεπτομέρεια στο περιβάλλον που βρισκόμαστε αυτήν τη στιγμή (εικόνα, ήχος, μυρωδιά κ.λπ.) είναι παρόμοια με κάποια απομεινάρια μιας μνήμης του παρελθόντος μας, και ο εγκέφαλός μας αναδημιουργεί μια ολόκληρη σκηνή από αυτό το κομμάτι.
Πολλοί ερευνητές συμφωνούν με αυτήν την ιδέα.
Ότι ένα μικρό κομμάτι που είναι οικείο σε μας μπορεί να είναι η αφορμή που δημιουργείτε αυτό το συναίσθημα.
Παράδειγμα: Μπορεί να κάνετε μια βόλτα με ένα παλιό αυτοκίνητο και να έχετε μια παρόμοια εμπειρία. Χωρίς να το θυμάστε πραγματικά κάποιος συγγενής σας μπορεί να οδηγούσε τον ίδιο τύπο αυτοκινήτου και εσείς ως μικρό παιδί να κάνατε βόλτες με αυτό το αυτοκίνητο.
Πράγματα όπως η μυρωδιά η εμφάνιση και η αίσθηση του καθίσματος ή του ταμπλό μπορούν να επαναφέρουν αναμνήσεις που δεν ξέρατε καν ότι είχατε.
Αναμνήσεις που συμβάλουν στο Deja vu
Οι αποθηκευμένες αναμνήσεις προέρχονται από πολλές πτυχές της ζωής μας, συμπεριλαμβανομένων όχι μόνο των εμπειριών μας αλλά και των ταινιών που έχουμε δει των εικόνων, και των βιβλίων που έχουμε διαβάσει.
Καταφέρνουμε να έχουμε πολύ δυνατές αναμνήσεις για πράγματα που έχουμε διαβάσει ή δει χωρίς να τα έχουμε βιώσει πραγματικά. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι αναμνήσεις μπορεί να επιστρέφουν στο μυαλό μας. Όταν βλέπουμε ή βιώνουμε κάτι που μοιάζει πολύ με μία από αυτές τις αναμνήσεις, μπορεί να βιώσουμε αυτό το συναίσθημα.
Αν και έχει μελετηθεί ως φαινόμενο για πάνω από εκατό χρόνια και οι ερευνητές έχουν υποστηρίξει δεκάδες θεωρίες σχετικά με την αιτία του, δεν υπάρχει απλή εξήγηση στο γιατί συμβαίνει. Ίσως καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται και μαθαίνουμε περισσότερα για το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος, να μάθουμε εξίσου περισσότερα για το γιατί βιώνουμε αυτό το παράξενο φαινόμενο